Η γεωργία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στις οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμβάλλοντας στην επισιτιστική ασφάλεια, την απασχόληση και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Κροατία και η Σερβία, ο γεωργικός τομέας αντιπροσωπεύει σημαντικό ποσοστό της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), υπογραμμίζοντας τη σημασία του για τη διαμόρφωση της οικονομίας. Όσον αφορά στην οικονομική σημασία του, εν λόγω κλάδος αποτελεί βασική πηγή απασχόλησης, με ποσοστά που κυμαίνονται από 14,3% στη Σερβία έως 20,8% στη Ρουμανία το 2022, συγκριτικά με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι μόλις 4,3%. Παράλληλα, σημειώνεται ότι η γεωργία συνεισφέρει μεταξύ 5% και 6% στην εθνική ΑΠΑ της Βουλγαρίας και είναι ακόμα πιο καθοριστική η συνεισφορά στη Ρουμανία λόγω των εκτεταμένων καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Από το 2020 έως το 2022, οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης παρουσίασαν μείωση ή διακυμάνσεις στην αγροτική απασχόληση, γεγονός που υποδηλώνει μετατόπιση προς άλλους τομείς ή μείωση του εργατικού δυναμικού. Η συγκεκριμένη τάση απαιτεί την ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών και ψηφιακών εργαλείων για την αύξηση της παραγωγικότητας. Συνολικά, ο γεωργικός τομέας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι θεμελιώδης για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, απαιτώντας παράλληλα προσαρμογή στις σύγχρονες προκλήσεις μέσω της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Η διαχείριση των αγροκτημάτων μέσω ψηφιακών τεχνολογιών έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο παράγοντα για την αποτελεσματικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι σύγχρονες ψηφιακές λύσεις επιτρέπουν στους αγρότες να βελτιώνουν τις διαδικασίες παραγωγής, να διαχειρίζονται καλύτερα τους πόρους τους και να προσαρμόζονται στις κλιματικές προκλήσεις.
Βελτίωση Διαχείρισης μέσω Ανάλυσης Δεδομένων
Η ανάλυση δεδομένων είναι κομβικής σημασίας στην ψηφιακή γεωργία, καθώς επιτρέπει στους αγρότες να προβλέπουν τις καιρικές συνθήκες, καθώς η συλλογή και ανάλυση ιστορικών και πραγματικών δεδομένων βοηθά στην πρόβλεψη καιρικών φαινομένων, επιτρέποντας καλύτερη προετοιμασία για τις καλλιέργειες. Παράλληλα, επιτρέπει στους αγρότες να διαχειρίζονται καλλιέργειες, εφόσον οι πληροφορίες που προκύπτουν από την ανάλυση δεδομένων καθιστούν δυνατή την εναλλαγή καλλιεργειών και την βελτιστοποίηση των προγραμμάτων συγκομιδής. Τέλος, επιτυγχάνουν ιχνηλασιμότητα, αφού οι ψηφιακές πλατφόρμες προσφέρουν διαφάνεια στην εφοδιαστική αλυσίδα, παρέχοντας λεπτομέρειες για την προέλευση και τη βιωσιμότητα των προϊόντων. Επισημαίνεται ότι αυτές οι δυνατότητες είναι ιδιαίτερα σημαντικές σε περιοχές όπου η κλιματική μεταβλητότητα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη γεωργική παραγωγή.
Ψηφιακές Δεξιότητες και DESI
Για την αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων, οι αγρότες πρέπει να διαθέτουν επαρκείς ψηφιακές δεξιότητες. Ο Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (Digital Economy and Society Index-DESI) της ΕΕ παρέχει πληροφορίες σχετικά με την ψηφιακή πρόοδο: Ειδικότερα, όσον αφορά στο ανθρώπινο κεφάλαιο, μετρά τις ψηφιακές δεξιότητες του πληθυσμού, από βασικές γνώσεις διαδικτύου έως προηγμένες τεχνολογίες. Χαμηλότερες βαθμολογίες σε ορισμένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης υποδεικνύουν προκλήσεις στην απόκτηση των απαιτούμενων δεξιοτήτων για τη ψηφιακή γεωργία. Αναφορικά με τη συνδεσιμότητα, η αξιόπιστη σύνδεση στο διαδίκτυο είναι απαραίτητη για τη χρήση ψηφιακών λύσεων, αλλά πολλές χώρες υστερούν στη διαθεσιμότητα ευρυζωνικών δικτύων στις αγροτικές περιοχές.
Τεχνολογίες Γεωργίας Ακριβείας
Η γεωργία ακριβείας αποτελεί ένα από τα κύρια παραδείγματα ψηφιοποίησης στον τομέα της γεωργίας. Χρησιμοποιεί τεχνολογίες όπως το GPS, για τον ακριβή προσδιορισμό θέσης μηχανημάτων και καλλιεργειών, τις δορυφορικές εικόνες για παρακολούθηση της ανάπτυξης των φυτών και της κατάστασης του εδάφους. Και τα αυτοματοποιημένα συστήματα για τη βελτιστοποίηση της χρήσης πόρων όπως νερό και λιπάσματα. Οι τεχνολογίες αυτές προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η μείωση του κόστους παραγωγής, η εξοικονόμηση πόρων και η ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Γεωργία και Ψηφιοποίηση στη Βουλγαρία
Η γεωργία παραμένει βασικός πυλώνας της βουλγαρικής οικονομίας, με ένα σημαντικό ποσοστό γης να είναι αφιερωμένο στις γεωργικές καλλιέργειες. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του β/Υπουργείου Γεωργίας και Τροφίμων, οι γεωργικές εκτάσεις αντιστοιχούσαν περίπου στο 47% της βουλγαρικής γης κατά την περίοδο 2021-2023, καταδεικνύοντας σταθερή χρήση γης με μικρές μεταβολές από έτος σε έτος. Αυτή η σταθερότητα υπογραμμίζει τον καίριο ρόλο του τομέα στη στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης και διαχείρισης γης της Βουλγαρίας. Η γεωργία συμβάλλει επίσης σημαντικά στο ΑΕΠ και την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) της Βουλγαρίας, αν και το μερίδιό της έχει μειωθεί σταδιακά. Το 2023, ο τομέας της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας αντιπροσώπευε το 5,1% της εθνικής οικονομίας, από 5,9% το 2021. Αυτός ο βραδύτερος ρυθμός ανάπτυξης σε σύγκριση με άλλες βιομηχανίες υποδηλώνει την ανάγκη για στοχευμένες επενδύσεις στον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της παραγωγικότητας για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας.
Στρατηγικό Πλαίσιο Βουλγαρίας για τη ψηφιοποίηση του γεωργικού τομέα
Σύμφωνα με στοιχεία από το β/ Υπουργείο Γεωργίας και Τροφίμων, οι πυλώνες του Στρατηγικού Πλαισίου της Βουλγαρίας για τη ψηφιοποίηση του γεωργικού τομέα είναι οι κάτωθι:
Δημιουργία και ανάπτυξη κατάλληλης ψηφιακής υποδομής: Για την ανάπτυξη της ψηφιακής γεωργίας και την εφαρμογή ψηφιακών τεχνολογιών, είναι απαραίτητη η υψηλής ταχύτητας πρόσβαση στο διαδίκτυο με κάλυψη 100% και ελάχιστη ταχύτητα 30 Mbps. Σε ορισμένες περιοχές, απαιτούνται ταχύτητες έως 100 Mbps. Η γεωργία, που συχνά ασκείται εκτός των αστικών κέντρων, απαιτεί πρόσθετες υποδομές για τη βελτίωση της ποιότητας του σήματος. Προς τούτο το σκοπό, η εγκατάσταση 200-260 μετεωρολογικών σταθμών θα ενισχύσει την ακρίβεια των δεδομένων, με κόστος περίπου 1,4 εκατ. BGN (720.000 €). Επενδύσεις σε εκσυγχρονισμό και τεχνολογίες γεωργίας ακριβείας: Η υιοθέτηση αυτοματοποίησης, ρομποτικής και σύγχρονων μηχανημάτων είναι απαραίτητη για την βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και την αποτελεσματική διαχείριση των εκμεταλλεύσεων. Η χρήση drones, συστημάτων πλοήγησης και δορυφορικών εικόνων επιτρέπει την έγκαιρη ανίχνευση παρασίτων και ασθενειών, μειώνοντας τη χρήση φυτοφαρμάκων.
Ανάπτυξη δικτύων και εφαρμογών διαχείρισης δεδομένων: Η συγκέντρωση δεδομένων από διάφορα στάδια της αλυσίδας παραγωγής δημιουργεί νέες προοπτικές και προστιθέμενη αξία. Οι αγρότες μπορούν να διαχειρίζονται διεργασίες για την καλλιέργεια μέσω κινητών εφαρμογών, βελτιώνοντας τις αποφάσεις τους με βάση ακριβείς πληροφορίες.
Εκπαίδευση και συμβουλευτική: Η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών. Συνεπώς, απαιτείται εκπαίδευση και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων. Έρευνα, καινοτομία και συνεργασίες: Η συνεργασία μεταξύ αγροτών, πανεπιστημίων, ερευνητικών οργανισμών, επιχειρήσεων ΤΠΕ και κυβερνητικών φορέων είναι κρίσιμη για την επιτυχή ψηφιοποίηση της γεωργίας. Οι υφιστάμενοι κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας πρέπει να ενισχυθούν, ώστε να λειτουργούν ως καινοτόμα οικοσυστήματα που προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες των συμμετεχόντων.
Το εκτιμώμενο κόστος για την ενίσχυση της έρευνας και των συνεργασιών μεταξύ επιστημονικών φορέων και επιχειρήσεων ανέρχεται στα 22 εκατ. BGN. Ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και των διοικητικών υπηρεσιών: Το Υπουργείο Γεωργίας και Τροφίμων επιδιώκει επίσης τη δημιουργία ενός Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος για τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη βελτίωση των υπηρεσιών προς τους αγρότες. Το συνολικό επενδυτικό κόστος ανέρχεται στα 6 εκατ. BGN (3 εκ.€).
Χρήση της τεχνολογίας Blockchain στη γεωργία: Η υλοποίηση μιας πλατφόρμας blockchain θα επιτρέψει την παρακολούθηση των καλλιεργειών σε πραγματικό χρόνο, μειώνοντας το κόστος συλλογής δεδομένων και εξασφαλίζοντας ασφαλή αποθήκευση. Το εκτιμώμενο κόστος ανέρχεται μεταξύ 9 και 12 εκατ. BGN. Έξυπνα Χωριά (Smart Villages): Το μοντέλο αυτό εστιάζει στην ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων, πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και λύσεων κυκλικής οικονομίας στις αγροτικές περιοχές. Στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η ενίσχυση της τοπικής αγροτικής οικονομίας.
Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ
Ο συνολικός προϋπολογισμός της Βουλγαρίας για την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) για την περίοδο 2023-2027 ανέρχεται σε περίπου 8 δισ. €. Από αυτά, τα 4,1 δισ. € προορίζονται για άμεσες πληρωμές και τα 3,4 δισ. € για την αγροτική ανάπτυξη. Σχεδόν το 40% της χρηματοδότησης θα κατευθυνθεί σε περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους. Η ψηφιοποίηση περιλαμβάνεται στις στοχευμένες επενδύσεις, με τη Βουλγαρία να είναι μία από τις πιο φιλόδοξες χώρες στην ΕΕ, στοχεύοντας στην υποστήριξη του 8,6% των αγροκτημάτων έως το 2029.
Συμπληρωματική Χρηματοδότηση για την Ψηφιοποίηση Horizon Europe: Το πρόγραμμα υποστηρίζει την έρευνα και την καινοτομία στη γεωργία, συμπεριλαμβανομένων έργων που σχετίζονται με την ανάπτυξη λύσεων βασισμένων στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ).
Digital Europe Programme: Αποσκοπεί στη γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος και τη στήριξη της ψηφιακής μετάβασης στη γεωργία μέσω επενδύσεων σε υποδομές και κυβερνοασφάλεια.
Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Διαθέτει 492 εκατ. € για την τεχνολογική και οικολογική αναβάθμιση του αγροτικού τομέα, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.
Ψηφιακό Μέλλον της Γεωργίας στη Βουλγαρία
Η υιοθέτηση ψηφιακών λύσεων στον αγροτικό τομέα απαιτεί συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Οι βουλγαρικές αγροτικές επιχειρήσεις και startups ήδη αξιοποιούν τεχνολογίες όπως γεωργία ακριβείας, blockchain και τεχνητή νοημοσύνη, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αύξηση της αποδοτικότητας. Παρόλο που υπάρχουν προκλήσεις, όπως η περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια και η ανάγκη για ψηφιακή εκπαίδευση, οι προοπτικές για τον αγροτεχνολογικό τομέα στη Βουλγαρία είναι θετικές, με δυνατότητες να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βιώσιμη γεωργία του μέλλοντος.
