Μια ανακοίνωση… αλλόκοτη για την ευλογιά: Επιστημονική επιτροπή που μιλά για εξαγωγές, δημοσιεύματα και «ανύπαρκτα» εμβόλια

408

• Του Χρήστου Αθανασιάδη

Πολλές και σοβαρές απορίες προκαλεί η χθεσινή ανακοίνωση της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης και Ελέγχου της Ευλογιάς των Αιγοπροβάτων. Ενώ πρόκειται για όργανο καθαρά επιστημονικού χαρακτήρα, το περιεχόμενο της ανακοίνωσης θυμίζει περισσότερο κείμενο εμπορικού συμβούλου ή γραφείου Τύπου, παρά επιστημονικής επιτροπής που ασχολείται με τη διαχείριση και ελέγχου μιας ζωονόσου.

Μια «επιστημονική» ανακοίνωση με… εμπορική διάσταση

Η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως «ο ιός της ευλογιάς των προβάτων δεν προσβάλλει τους ανθρώπους. Όμως, η φήμη και η πληροφορία ότι κάποιο ζωοκομικό προϊόν προέρχεται από ζώα μολυσμένα με τον ιό της ευλογιάς (…) θα επιβαρύνει την εμπορευσιμότητα αυτού».
Και συνεχίζει σημειώνοντας ότι το θετικό ισοζύγιο από τις εξαγωγές ζωοκομικών προϊόντων υπερβαίνει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως.
Το ερώτημα είναι εύλογο: από πότε η εμπορευσιμότητα των ελληνικών προϊόντων αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης μιας επιστημονικής επιτροπής που έχει συγκροτηθεί για τον έλεγχο και τη διαχείριση μίας ζωονόσου;

 «Επιστημονικά» συμπεράσματα από… δημοσιεύματα τύπου;

Σε άλλο σημείο της ανακοίνωσης, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι έχουν γίνει γνωστές εκτεταμένες παρανομίες για παράνομους εμβολιασμούς, «όπως προκύπτει από σχετικά δημοσιεύματα του καθημερινού Τύπου».
Δηλαδή, η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή βασίζει τα επιστημονικά της συμπεράσματα σε αποδελτίωση ειδήσεων και όχι σε επίσημα δεδομένα ή έρευνες; Μπορεί άραγε να τεκμηριωθεί επιστημονική άποψη στηριγμένη σε φημολογίες ή δημοσιεύματα;

Αυτοαναιρέσεις και αντιφάσεις στην ίδια ανακοίνωση

Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι η ίδια ανακοίνωση αυτοαναιρείται. Από τη μία, αναφέρει ρητά πως «δεν υπάρχει σήμερα αδειοδοτημένο από την ΕΕ ή το Ελληνικό κράτος εμβόλιο για την αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση της νόσου». Από την άλλη, δηλώνει ότι «δεν αποκλείεται η εφαρμογή εμβολιασμών υπό προϋποθέσεις, ως ύστατη λύση».
Αν δεν υπάρχει διαθέσιμο και αδειοδοτημένο εμβόλιο, πώς μπορεί να τεθεί θέμα εφαρμογής εμβολιασμών; Ποια εμβόλια εννοεί η Επιτροπή ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν;

Ένα σοβαρό θέμα που απαιτεί σοβαρή αντιμετώπιση

Η ευλογιά των αιγοπροβάτων είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό ζήτημα για την ελληνική κτηνοτροφία, με σημαντικές επιπτώσεις στους παραγωγούς και στις εξαγωγές. Ωστόσο, η διαχείρισή του απαιτεί επιστημονική νηφαλιότητα, διαφάνεια και σαφήνεια — όχι ανακοινώσεις που προκαλούν περισσότερα ερωτήματα απ’ όσα απαντούν.

Αναλυτικά, ολόκληρη η ανακοίνωση έχει ως εξής:

Σε αντίθεση με τις συστάσεις της Πολιτείας και της επιστημονικής κοινότητας, έχουν γίνει γνωστές εκτεταμένες παρανομίες σχετικά με την καταστρατήγηση εθνικών μέτρων βιοασφάλειας, καθώς και εφαρμογή εμβολιασμών με μη νόμιμα αδειοδοτημένα ανοσολογικά προϊόντα κατά τις ευλογιάς (όπως προκύπτει από σχετικά δημοσιεύματα του καθημερινού τύπου). Επιπλέον, έχουν διαπιστωθεί αδήλωτες εκτροφές με κρούσματα της λοίμωξης (προερχόμενα είτε από φυσική μόλυνση των ζώων, είτε, δυνητικά, από τη χορήγηση μη αδειοδοτημένων ανοσολογικών προϊόντων στα ζώα). Επίσης δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα του ποσοστού του ζωικού κεφαλαίου που έχει πληγεί στο σύνολο της επικράτειας ή ανά περιοχές. Τέλος, έχει διαπιστωθεί από την προσωπική εμπειρία μελών της επιτροπής στις εκτενείς εκδηλώσεις για τη βιοασφάλεια στις εκτροφές, η σε μεγάλο βαθμό έλλειψη εφαρμογής των μέτρων αυτών. Όλα τα παραπάνω έχουν συμβάλλει στην άναρχη, πολύπλοκη και πολυπαραγοντική αλλοίωση της εθνικής επιδημιολογικής εικόνας της νόσου.

Στις 27 Οκτωβρίου 2025, με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, συστήθηκε ανεξάρτητη, επιστημονική, συμβουλευτική Επιτροπή, η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή Διαχείρισης και Ελέγχου της Ευλογιάς (ΕΕΕΔΕΕ), για τη συγκέντρωση, επεξεργασία και συστηματική ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων για την κατάσταση της λοίμωξης στη χώρα, για την πραγματοποίηση εισηγήσεων για εφαρμογή επιστημονικά τεκμηριωμένων μέτρων για την καταπολέμηση της κρίσης και για επικαιροποίηση του εθνικού σχεδίου για τη διαχείριση και τον έλεγχο του νοσήματος. Η όποια απόφαση εφαρμογής προτάσεων μέτρων εναπόκειται στην Πολιτεία, αφού συνυπολογιστούν και άλλοι σημαντικότατοι παράγοντες όπως οικονομο-τεχνικοί (π.χ. κόστος μέτρων, διαθέσιμοι πόροι και προσωπικό), εμπορικοί και κοινωνικοί. Η ΕΕΕΔΕΕ λειτουργεί χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση για το Υπουργείο.

Η εφαρμογή εμβολιασμών κατά της λοίμωξης στη χώρα μας θα οδηγήσει στην περαιτέρω επιβάρυνση της κατάστασης, ειδικά μάλιστα, επειδή τηρούνται ελάχιστα μέτρα βιοασφάλειας στις εκτροφές προβάτων.

Ο ιός της ευλογιάς των προβάτων δεν προσβάλλει τους ανθρώπους. Όμως, η φήμη και η πληροφορία ότι κάποιο ζωοκομικό προϊόν προέρχεται από ζώα μολυσμένα με τον ιό της ευλογιάς των προβάτων (από φυσική νόσηση ή από εμβολιακό στέλεχος) θα επιβαρύνει την εμπορευσιμότητα αυτού. Σημειώνεται ότι το θετικό ισοζύγιο για τη χώρα μας από τις εξαγωγές ζωοκομικών προϊόντων από πρόβατα (τυριά, γιαούρτι, κρέας) υπερβαίνει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως. Το ποσόν αυτό είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο από το κόστος καταστροφής των εκτροφών όπου βρέθηκαν μολυσμένα ζώα παρά δυστυχώς το σοβαρότατο κοινωνικό αντίκτυπο για τους κτηνοτρόφους.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει σήμερα αδειοδοτημένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή το Ελληνικό κράτος εμβόλιο, με το οποίο θα γινόταν εφικτή η αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση της λοίμωξης. Επίσης, δεν υπάρχει εμβόλιο μετά τη χορήγηση του οποίου θα μπορούσε να γίνει διάκριση από φυσικώς μολυσμένα ζώα σε περίπτωση κλινικής νόσησης. Σε παγκόσμια κλίμακα, σε κανένα κράτος στο οποίο έχουν πραγματοποιηθεί εμβολιασμοί κατά της ευλογιάς των προβάτων, δεν έχει εξαλειφθεί οριστικώς η λοίμωξη. Σε αυτά τα κράτη, η λοίμωξη μετέπεσε σε ενδημική νόσο, με τελικό αποτέλεσμα τη συνέχιση των θανατώσεων, την εξάπλωση της λοίμωξης, τη διασπορά του ιού και τη μείωση των παραγωγικών και υγειονομικών αποδόσεων των ζώων. Συνακόλουθα, μετά από μια διαδρομή αποτυχίας των εμβολίων κατά της ευλογιάς των προβάτων σε άλλες χώρες (μεταξύ αυτών και γειτονικές), δεν υπάρχει λόγος να δοκιμαστεί μία ανάλογη αποτυχία στη χώρα μας. Επιπλέον, αντίθετα από τη χώρα μας, κανένα από τα κράτη, όπου έλαβαν χώρα εμβολιασμοί κατά της λοίμωξης, δεν εξάγει ανάλογα ποιοτικά προϊόντα (π.χ., τυρί φέτα). Τα εμβόλια που διατηρεί για κατάσταση ανάγκης η Ευρωπαϊκή Ένωση, για προαιρετική χρήση από όποιο κράτος-μέλος επιθυμεί, αξιολογήθηκαν εντός της ΕΕ σε ελάχιστο αριθμό ζώων.

Η μοναδική σωστή στρατηγική για την αντιμετώπιση του προβλήματος παραμένει η αυστηρή τήρηση μέτρων βιοασφάλειας σε όλη την αλυσίδα παραγωγής της προβατοτροφίας στη χώρα μας, αφού αυτή αποτελεί την εγγύηση μη μετάδοσης του ιού. 

Η ΕΕΕΔΕΕ προσπαθεί να ‘αποκαλύψει’ την πραγματική επιδημιολογική κατάσταση αποσκοπώντας στην αποφυγή βαρύτερων επιπτώσεων για τους κτηνοτρόφους. Η ΕΕΕΔΕΕ έχει στόχο στην πρόταση ανακουφιστικών, αλλά άκρως αυστηρών μέτρων (χωρίς να αποκλείεται και η εφαρμογή εμβολιασμών υπό προϋποθέσεις, ως ύστατη λύση), τα οποία θα επιβραβεύουν τους καλούς παραγωγούς και θα διασφαλίζουν την θωράκιση της χώρας για αναμενόμενες σημαντικότερες επιδημίες. Σκοπός είναι η διασφάλιση της βιωσιμότητας του κλάδου σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα και η εξασφάλιση της εικόνας του στους καταναλωτές, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις προκλήσεις και το ισχύον ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο. Προφανώς, η Πολιτεία έχει την ευθύνη ανεύρεσης των ατόμων που παραπλάνησαν ή γνώριζαν τη διαστρέβλωση της επιδημιολογικής εικόνας. Επίσης, έχει την ευθύνη της προετοιμασίας για άλλα ακόμα χειρότερα νοσήματα που ‘κρούουν τον κώδωνα’ στα σύνορα της χώρας και μπορεί να αποβούν καταληκτικά για πολλούς κλάδους της κτηνοτροφίας μας.»